Wat is de verklaring voor dit fenomeen: jongeren - en dan vooral jongens - die uit een seculiere omgeving komen en toch de weg naar de katholieke kerk en het doopsel vinden: de Nieuwe Katholieken?
Chesterton zegt in Orthodoxy dat de moderne mens alles mag — behalve zichzelf echt gelukkig
prijzen. De moderne seculiere wereld belooft vrijheid, maar die vrijheid blijkt
vaak leeg en zinloos. Jongeren die in een volledig seculiere cultuur opgroeien,
worden overspoeld met keuzes, oppervlakkige prikkels en een soort doelloze
autonomie. Chesterton noemt dat het vervelen in het paradijs: je mag alles,
maar niets betekent iets.
Juist jongeren die nooit religie hebben gekend, voelen
scherper de dorst naar betekenis en mysterie. De kerk - met haar rituelen,
paradoxen en diepe symboliek - biedt hen precies dat wat hun wereld niet kan
bieden: waarheid die boven hen uitstijgt. Een soort verlangen van de ziel naar
de bron. Dat verlangen kun je ontkennen of onderdrukken, het is nooit helemaal
verdwenen
Chesterton zag het geloof - en vooral het katholieke geloof
- als een groot avontuur, een queeste, een strijd om het goede, het ware en het
schone. Hij schrijft in The Everlasting Man dat het christendom niet zachtjes
wegvlucht in sentimenteel idealisme, maar de harde strijd om de ziel aangaat,
precies zoals een ridder ten strijde trekt.
Waarom zijn het vooral jongens die zich aangetrokken voelen
tot de katholieke kerk. Dat is niet alleen in ons land zo, uit enquetes blijkt
dat ook het geval in Engeland en Frankrijk. Wat kan daar de verklaring voor
zijn? In een wereld waar jongens vaak opgroeien zonder helden, zonder echte
beproevingen of strijd (hun ‘strijd’ is vaak virtueel of betekenisloos), herkennen ze in het
christendom een werkelijke arena: een leven met regels, risico, opoffering,
strijd tegen zonde, en zelfs de belofte van martelaarschap. Dat spreekt juist
jongens aan, omdat het appelleert aan hun verlangen naar een hogere missie. Dat
heeft zelfs Hollywood inmiddels ondervonden.
Disney en Marvel hebben de laatste jaren - ruwweg vanaf
2019 - zichtbaar gekozen voor meer inclusiviteit en diversiteit in hun films en
series: Sterkere, meer prominente vrouwelijke hoofdpersonages (bijv. The
Marvels, She-Hulk, Ahsoka, Snow White-remake);
personages van kleur op plaatsen waar vroeger vrijwel altijd blanke
personages stonden; sprookjesfiguren en helden met LGBTQ+, of aangepaste
culturele achtergronden; en bestaande (mannelijke, blanke) personages worden
vervangen door vrouwelijke of door minderheden (bijv. Jane Foster in Thor; Iron Man wordt Ironheart in comics/MCU).
De reacties hierop waren sterk verdeeld: progressieve media
prijzen de stappen als broodnodig en verfrissend, eindelijk herkenning voor
bredere groepen mensen. Anderzijds spreken critici over “woke propaganda” en verwijten
Disney/Marvel dat ze verhalen ondergeschikt maken aan ideologie en dat de
karakters vlak en moralistisch worden. Het publiek liet het in ieder geval
massaal afweten. The Marvels (2023) werd een van de grootste flops van MCU. Een
jaar eerder verwachtte Disney een miljardenhit met Lightyear, maar de bezoekers bleven massaal
weg. Evenals Lightyear zorgde ook Pixar-productie Elemental voor het slechtste Pixar-openingsweekend ooit. Ook
hier kritiek op “woke”
keuzes (zoals een lesbische kus). En de live-action remake van Sneeuwwitje ging
nog vóór de release
ten onder aan controverse door casting en interviews over feministische
herschrijving en dwergen die vervangen zijn door een diverse groep ‘magische wezens’, nadat in eerdere opnameshoots de
zeven dwergen vervangen waren door zeven genders.
In de moderne cultuur leert men dat vrijheid betekent: doen
wat je wilt. Maar Chesterton wijst erop dat echte vrijheid pas bestaat binnen
een orde die groter is dan jezelf, zoals je pas vrijuit piano kunt spelen als
je je vooraf onderworpen hebt aan de discipline opgelegd door je pianodocent.
De katholieke kerk, met haar geboden, dogma’s
en sacramenten, biedt geen vrijblijvende vrijheid, maar een vrijheid die je
juist bereikt door je over te geven.
Voor jongeren (en vooral jongens), die misschien moe zijn
van doelloze autonomie, kan dit juist bevrijdend werken. Juist in een seculiere
wereld ontdekken jongeren (en jongens in het bijzonder) dat de kerk geen
verstikkende moraal is, maar een avontuur vol paradoxen: orde en vrijheid,
strijd en vrede, gehoorzaamheid en koninklijke waardigheid. De leegte en
verveling van seculiere vrijheid drijft hen naar iets diepers. Jongens
herkennen in de kerk het avontuur, de strijd en de ridders. De paradox van
gehoorzaamheid als voorwaarde voor echte vrijheid spreekt hen kennelijk aan.
Jongeren, je hoort van zoveel pastoors, ze duiken zomaar
uit het niet op. Ze komen, elk op hun eigen manier, maar altijd op zoek naar
betekenis, naar waarheid, avontuur en een Thuis. De moderne mens is als iemand die geboren wordt in een
paleis en het paleis onmiddellijk vergeet. Hij zwerft door bossen, kruipt door
de kelders en begint op de muren te kalken: ‘Hier
begint mijn vrijheid!’ Maar diep vanbinnen blijft het
heimwee knagen, al weet hij niet meer wat hij mist. Zo ook met deze jongeren.
Zij zijn opgegroeid in een volledig seculiere wereld, een wereld zonder God,
zonder liturgie, zonder kaders, en die wereld belooft hen vrijheid, maar geeft
hen leegte. Ze kunnen alles kiezen, en toch voelt niets betekenisvol. Je kunt
van festival naar festival stuiteren, maar het gemis blijft. Want de zin van
vrijheid is niet dat je kunt kiezen wat je wilt, maar dat je weet waarvoor je
leeft. En dat “waarvoor”
vinden ze niet op Netflix, datingapps, influencer-filosoofjes en festivals.
En dan ,plotseling, op nauwelijks traceerbare wijze,
ontdekken ze de kerk. De kerk is voor hen iets nieuws én iets oerouds. Het is als een
geheimzinnig boek in een bibliotheek vol triviale doktersromannetjes. Het is
vreemd, en toch geloofwaardig.
Nogmaals, waarom vooral jongens/jonge mannen? Wellicht
omdat jongens van een avontuur te houden. Hun leefwereld heeft bijna louter het
‘vrouwelijke’ gekoesterd
(gevoel, empatisch, zorg, nurtering, zachtaardig), maar het ‘mannelijke’ ontkracht:
strijd, discipline, orde, en het verlangen om iets te dienen dat groter is dan
jezelf, kortom ze zijn avontuurlijk ingesteld. Voor jongens, die diep vanbinnen
nog altijd ridder, veroveraar, en pelgrim willen zijn, is de kerk - met haar
geestelijk strijders, haar heiligen en heroïsche martelaren, haar strijd tegen
het kwaad - een uitdaging. Hun omgeving
zegt: ‘Doe maar waar je zin in hebt’. De kerk zegt: zelfbeheersing, kniel,
offer op, en wees trouw. De eerste boodschap leidt tot verlamming; de tweede
tot avontuur.
Het simpele feit dat de katholieke kerk nog iets eist en
iets belooft is volgens mij de sleutel. De kerk belooft een avontuur: de
pelgrimstocht naar heiligheid. De kerk eist discipline: niet wat je voelt, maar
wat je moet doen. De kerk onthult een geheim: dat je pas ontdekt door je over
te geven aan Iemand anders. Dat avontuur, die strijd, die paradox is
aantrekkelijk voor jongeren die alles al “gehad”
hebben, en erachter komen dat het niks was. Het is aantrekkelijk omdat het hen
een speurtocht biedt. Geen vrijblijvende zelfexpressie, maar een missie. Geen
soft nihilisme, maar een groot verhaal waarin ze ridder, pelgrim, en zoon
kunnen zijn. De jongeren die vandaag de kerk binnentreden lijken op rebelse
zonen, maar in werkelijkheid ontdekken zij het enige echte verzet tegen de
sleur van de moderne wereld. Want wie vandaag katholiek wordt, is geen
meeloper; hij is een rebel in een wereld die niets meer durft te geloven.
+Rob Mutsaerts