Ook al staat het feest van de heilige John Henry Newman officieel alleen op de kalender van Engeland en Wales, hoe zou men zijn feest op 9 oktober niet kunnen vieren, waar men zich ook bevindt, gezien de toestand van de Kerk waarin wij ons bevinden? Newman is een van de grote katholieke intellectuelen en heiligen van de 19e eeuw en een man van diep en doordacht geloof.
Newmans verzet tegen de definitie van pauselijke onfeilbaarheid voordat deze letterlijk en figuurlijk met bliksem en donder in Rome in 1870 plechtig werd afgekondigd, is welbekend. Zijn verzet was niet tegen de leerstelling zelf, die hij geloofde. Hij vreesde dat de Ultra-Montanisten van zijn tijd de definitie zo breed zouden maken dat de Paus zou kunnen zeggen: "L'Eglise, c'est moi.!" De definitie van pauselijke onfeilbaarheid bleek veel bescheidener te zijn dan sommigen zoals kardinaal Manning (die, dat moet ik bekennen, een andere held van mij is, maar op een heel andere manier) hadden gehoopt. Kardinaal Avery Dulles vat Newman's begrip van onfeilbaarheid heel authentiek samen:
Onfeilbaarheid, te onderscheiden van openbaring of inspiratie, was slechts een hulp, en dan nog een voornamelijk negatieve hulp. Zij diende om te voorkomen dat de Kerk, in bepaalde van haar handelingen, in dwaling zou vervallen. ..... En door met Vaticanum II te zeggen dat onder bepaalde strikt beperkte voorwaarden "het charisma van de onfeilbaarheid van de Kerk zelf individueel aanwezig is" in de opvolger van Petrus.
Newman was fel gekant tegen liberalisme in de godsdienst. In zijn Biglettoespraak in Rome ter gelegenheid van het ontvangen van de rode kardinaalshoed hoed, zei Newman:
“Liberalisme in religie is de leer dat er geen positieve waarheid in godsdienst is, maar dat de ene geloofsovertuiging even goed is als de andere, en dit is de leer die dagelijks aan substantie en kracht wint. Het is onverenigbaar met elke erkenning van welke godsdienst dan ook, als waarheid. Het leert dat alles moeten worden getolereerd, want het zijn slechts meningen.”
“Geopenbaarde godsdienst is geen waarheid, maar een gevoel en een smaak; geen objectief feit, geen wonder; en het is het recht van ieder individu om het te laten zeggen wat hem het meest bevalt. Devotie is niet noodzakelijk gebaseerd op geloof. ... Aangezien godsdienst dus een zo persoonlijke eigenaardigheid en zo'n privébezit is, moeten we er noodzakelijkerwijs aan voorbijgaan in de omgang tussen mensen.”
Newmans vooruitziende blik op wat er meer dan honderd jaar na deze toespraak zou gebeuren, is zowel verbazingwekkend als ontnuchterend. Wij leven immers in een tijd waarin het christelijke dogma, dat wil zeggen de dingen waarin men moet geloven, ernstig onder vuur ligt. De "wereld" van het Westen, die gedurende een groot deel van twee millennia echt christelijk was, is in de afgelopen vijftig jaar vrij snel vervangen door een radicaal individualistische ethiek die het geloof zoals het christendom dat heeft opgevat, tot de te bestrijden vijand maakt. Want in de nieuwe wereld waarin wij leven moet het "ik" het altijd winnen van het "wij". Het idee alleen al van een gemeenschappelijke overtuiging - en dit gaat verder dan een religieuze overtuiging - en de aanvaarding van die gemeenschappelijke overtuiging en het zich ondergeschikt maken aan het leven volgens die overtuiging: dit is niet de opvatting van de meerderheid van de wereld waarin wij leven, de westerse wereld. Want inderdaad, religie, en in het bijzonder het christendom, moet vandaag genegeerd worden "in de omgang van mens met mens".
Wat zou Newman denken van Paus Franciscus? Hij zou hem met grote droefheid herkennen. Niet omdat de paus een slecht mens is, want hij lijkt zich oprecht te bekommeren om de vergetenen en de vertrapten van deze wereld. De paus zou Newman verdrietig maken, omdat hij de religieuze leider van het Westen is die een actieve hoofdrolspeler is geworden in de ineenstorting van het christendom in het Westen. Franciscus was in veel opzichten de onvermijdelijke paus na de jaren zestig. Men kan het secularisme van een groot deel van het Westen begrijpen als het resultaat van de ineenstorting van het christelijk geloof als de innerlijke kracht die de cultuur en het geweten van het Westen aandreef. Maar deze Paus is ook wat Newman niet durfde te vrezen: de Rots van Petrus die vergeten is dat de Rots niet Petrus is maar Jezus Christus. Zijn inmiddels befaamde, met zinnen als "wie ben ik om te oordelen?" voor de vuist weg-gesprekken met verslaggevers in vliegtuigen, die hem een tijdlang geliefd maakten bij de liberale seculiere pers, zijn inmiddels saai geworden voor een wereld die hem al heeft afgeschreven. Franciscus is een product van de geest van Vaticanum II, die minder te maken heeft met het concilie zelf dan met de drang om de katholieke kerk te seculariseren en te moderniseren. De venijnige woorden in zijn laatste Motu Proprio, Traditionis Custodes (de ironie van de titel is de Romeinse bureaucraten ontgaan) tegen de leken en priesters die een parel van grote waarde hebben gevonden in de Traditionele Romeinse Liturgie, "heilig toen en heilig nu": als het mogelijk was voor een heilige om bedroefd te zijn - let op de aanvoegende wijs - dan zou de heilige Johannes Henry Newman bedroefd zijn.
Maar Newman is niet bedroefd, want hij weet dat ondanks de "feiten" zoals gerapporteerd door opiniepeilers dat slechts 23% van de katholieken regelmatig naar de mis gaat, en dat de meeste katholieken niet langer geloven in de werkelijke aanwezigheid van Christus in de Eucharistie, en dat de Duitse synodalisten zullen debatteren of het priesterschap noodzakelijk is voor het katholieke geloof, het is een feit dat er vele seminaristen, jonge priesters en jonge leken en gezinnen zijn die de schoonheid en transcendentie van de Traditionele Romeinse Mis hebben ontdekt als tegengif voor het oppervlakkige egoïsme van deze tijd en die hun katholieke geloof herontdekken op een manier waarvan de verantwoordelijken dachten dat ze het onderdrukt en uit de weg geruimd hadden. Angelus News publiceerde zeer onlangs een artikel waarin werd beweerd dat de populariteit van paus Franciscus in de afgelopen jaren niet is gedaald. Dat kan zijn. Maar ze hebben niet gesproken met de jongeren van alle rangen en standen die een parel van grote waarde hebben gevonden en die parel tot het middelpunt van hun leven zullen maken en dat met veel geluk en geloof zullen doen. En nogmaals: Schoonheid zal de wereld redden.
Pater Richard Gennaro Cipolla
(Rorate Caeli blogspot, 10/10/2021)