Telkens weer horen we dat de kerk een meer inclusieve en gastvrije plaats moet worden voor verschillende groepen: vrouwen, LGBT+ mensen, gescheiden en burgerlijk hertrouwde mensen, enz. Maar wat betekent dat? Hoe zou een gastvrije en inclusieve kerk er precies uitzien?
- Is iedereen welkom? Zeker.
- Moet de Kerk iedereen, ongeacht achtergrond, etniciteit of seksualiteit, altijd met respect en waardigheid behandelen? Ja.
- Moet de kerk altijd met pastorale aandacht luisteren naar de zorgen van allen? Ja, natuurlijk.
Maar zou een kerk met deze kwaliteiten nooit een morele uitdaging vormen voor degenen die er binnen willen komen? Zou zij het gedrag en de keuzes van levensstijl moeten bevestigen van iedereen die zich voor toelating aanbiedt, Want dan vraag je eigenlijk dat de Kerk in feite haar eigen identiteit opgeeft. Ik hoop dat het duidelijk is dat het antwoord op DEZE vragen een volmondig nee is.
De dubbelzinnigheid van de termen is een probleem. Om deze kwestie te beoordelen, stel ik voor dat we niet zozeer kijken naar de cultuur van onze tijd hier in de westerse wereld, maar naar Christus Jezus. Zijn houding van radicaal welkom is duidelijk zichtbaar in zijn dagelijkse praktijk om niet alleen met rechtvaardigen te eten en te drinken, maar ook met zondaars, met Farizeeërs, tollenaars en prostituees. Tijdens zijn hele openbare leven reikte Jezus de hand aan mensen die door anderen of door zichzelf als zondaars werden beschouwd. Voorbeelden te over. Er bestaat dus geen twijfel over dat hij gastvrij, genadig voor iedereen.
Tegelijkertijd ging deze inclusiviteit van Jezus ondubbelzinnig en consequent gepaard met zijn oproep tot bekering. Inderdaad, het eerste woord uit Jezus' mond is niet "Welkom!", maar "Bekeer u!". Tot de vrouw die op overspel was betrapt, zei hij: "Ga heen en zondig niet meer"; na de ontmoeting met de Heer beloofde Zacheüs zijn zondige gedrag te veranderen en zijn wandaden royaal te vergoeden; in aanwezigheid van Jezus erkende de goede dief zijn eigen schuld.
Er is een opmerkelijk evenwicht in het pastorale optreden van Jezus tussen verwelkoming en uitdaging, tussen barmhartigheid en oproep tot verandering. Daarom zou ik Jezus’ benadering niet simpelweg willen karakteriseren als "inclusief" of "gastvrij", maar eerder als liefdevol.
Thomas van Aquino herinnert ons eraan dat liefhebben "het welzijn van de ander willen" is. Wie dus werkelijk van een ander houdt, is weliswaar vriendelijkheid, maar aarzelt tegelijkertijd niet om, indien nodig, te corrigeren, te waarschuwen en zelfs te oordelen, om te voorkomen dat hij nog verder afdwaalt en het van kwaad tot erger komt. Niet om zijn slechtheid in te peperen, maar om zijn welzijn. Laat ik het zo zeggen: iedereen is inderdaad welkom is in de Kerk, maar wel op Christus’ voorwaarden. Niet op de onze. Niet is goed en aanvaardbaar wat wij goed en aanvaardbaar vinden, maar wat Jezus goed en aanvaardbaar vindt.
Het probleem met het gebruik van woorden als "welkom" en "inclusiviteit" is dat argumenten worden verdrongen door sentimenten, met de neiging om de zaken in kwestie te psychologiseren. De Kerk verbiedt homoseksuele handelingen niet omdat zij een irrationele angst heeft voor homoseksuelen; noch weigert zij de communie aan mensen met niet-kerkelijke samenlevingsvormen omdat zij er een kick van krijgt om exclusief te zijn; noch verbiedt zij de wijding van vrouwen omdat chagrijnige oude witte mannen met macht geen concurrentie van vrouwen kunnen velen. Voor elk van deze standpunten van de Kerk worden argumenten aangevoerd die gebaseerd zijn op de Bijbel, de filosofie en de theologische inzichten van eeuwen. Dit alles in twijfel trekken omdat het haaks staat op onze hedendaagse cultuur zou de Kerk pas echt in een crisis brengen.
Kijk eens naar het evangelie (Mt. 5, 17-37). Daar zie je beide aspecten ook. Jezus heeft het over de 10 geboden. Als je je daaraan houdt, is dat voldoende? Jezus antwoord is een duidelijk: Nee! Als je niet steelt, doodt, overspel pleegt, maakt je dat tot een mens in wie God welbehagen heeft? Nee. Jezus verdiept de 10 geboden, doet er nog behoorlijk paar schepjes bovenop. Je hebt misschien geen echtbreuk gepleegd, maar als je al naar een vrouw kijkt om haar te begeren, heb je in je hart al echtbreuk gepleegd. Als je een zeker iemand haat, heb je hem nog niet vermoord, maar daar begint het, in het hart van de mens. Is Jezus veeleisend? Jazeker. Reken maar. Hij zegt zelfs: weest volmaakt zoals uw hemelse Vader volmaakt is. Middelmatigheid is niet genoeg. Uw doel moet zijn: heilig worden. Is dat niet wat overdreven? Nee. Dat is het enige doel van uw leven. Al het andere is bijzaak. Daarom past de Kerk van Christus zich niet aan de tijd aan; aan middelmatigheid en gemakzucht.
Maar de medaille heeft altijd ook een keerzijde. Iedereen die niet aan die eisen voldoet, zijn die kansloos? Nee. Zeker niet. Lees de parabels van Het Verloren Schaap, De Verloren Drachme en De Verloren Zoon. God stelt extreme eisen. Aan wie? Aan iedereen. EN God is extreem barmhartig. Voor iedereen? Nee. Alleen voor wie een beroep doet op zijn barmhartigheid en bereid is zijn leven te veranderen.