Ethics?

A professor in a world-acclaimed medical school posed this medical situation and ethical issue to his students:

"Here's the family history: The father has syphilis. The mother has Tuberculosis. They already have four children. The first is blind. The second has died. The third is deaf. The fourth has Tuberculosis. Now the mother is pregnant again. The parents come to you for advice. They are willing to have an abortion, if you decide they should. What do you say?"

The students gave various individual opinions, and then the professor asked them to break into small groups for "consultation." All of the groups came back to report that they would recommend abortion.

"Congratulations," the professor said, "You have just killed Beethoven”

Genadeloos

Het moment dat Mozes de 10 geboden ontvangt is niet alleen bepalend geweest voor het volk Israël, maar eveneens een mijlpaal voor de menselijke beschaving. De geboden zijn letterlijk in steen gebeiteld. De twee stenen tafelen waarin ze vereeuwigd werden vormen hét kompas om mensen door het leven te leiden, om koers te varen naar de haven, het einddoel waartoe de mens geschapen is. Zonder kompas blijf je doelloos ronddobberen, vertwijfeld turend naar de horizon, maar geen idee hebbend wat te doen met je leven.

De 10 geboden geven aan wat goed is, en wat niet, wat kwaad is. De 10 geboden hebben het geweten gevormd van de 12 stammen van Israël, en uiteindelijk van de hele christelijke beschaving. Het heeft de identiteit verschaft aan het uitverkoren volk en de christelijke beschaving. Het goede doet je richting haven varen, het kwade tot afdwaling. Vandaar de aansporing: doe het goede, vermijd het kwade.

De eerste drie geboden hebben met God van doen, de overige zeven met de medemens: eert God, heb zorg voor je naaste. Er is een verband tussen de eerste drie en de laatste zeven. Als je de eerste drie veronachtzaamd, gaan de laatste zeven schuiven. Kijk naar de geschiedenis. Laat God buiten beschouwing, dan gebeurt er steevast het volgende: verlies van rechten, inperking van vrijheid, en verlies van menselijke waardigheid. Zelfs voorchristelijke grootheden als Plato, Aristoteles en Cicero meenden dat vrijheid, rechten en waardigheid maar voor een kleine bevoorrechte groep mensen - aristocraten, geleerden - was weggelegd. De rest moest maar doen wat hun gezegd werd. Slavernij was in hun ogen een normale zaak. Kinderen die met een handicap geboren werden liet je aan hun lot over. Kijk eens naar de 20e eeuw, naar Stalin, Hitler, Mao, Pol Pot. Deze goddeloze regimes maakten miljoenen slachtoffers. Kijk naar de Franse Revolutie die God dood verklaarde. Vrijheid, gelijkheid en broederschap golden niet voor degenen op wie de revolutionairen het gemunt hadden. Hun koppen rolden. “Alle dieren zijn gelijk, maar sommige dieren zijn meer gelijk dan anderen”, aldus een befaamde uitspraak van George Orwell (Animal Farm). Daar waar God uit beeld verdwijnt, verdampen ook de mensenrechten. Ze gelden niet meer voor iedereen.

Hoe je leeft heeft wel degelijk te maken met wat je gelooft. De veel gehoorde kreet ‘het maakt niet uit wat je gelooft, als je maar goed bent’ blijkt een valse uitspraak te zijn. Zonder hun geloof in God zouden St. Franciscus, Peerke Donders, pater Damiaan en Moeder Teresa niet gedaan hebben wat ze gedaan hebben. Het is niet voor niets dat men zich verbaasde over de eerste christenen. Zij hadden zorg voor armen, weduwen, voor vreemdelingen. Dat was helemaal nieuw, dat kende men niet. Waarom zou je je bekommeren om vreemdelingen? Die liet je gewoon aan hun lot over, die moesten hun eigen boontjes maar doppen.

Al voordat God de 10 geboden aan Mozes had gegeven, lezen we een andere schokkende passage in de bijbel. Als Kain zijn broer Abel gedood heeft, vraagt God: Waar is je broer? Kain antwoordt onverschillig: Ben ik mijn broeders hoeder? Het schokkende antwoord luidde: Ja! Nogmaals, in de Romeinse tijd verbaasde men zich over de christenen. Waarom bekommeren zij zich over anderen die helemaal geen familie zijn, niet tot hun stam behoren en zelfs vijandig tegenover hen staan? Het heeft alles te maken met Christus, met hun geloof in God, geloof in een transcendente God, God die ons oproept tot een goddelijk leven, tot zorg voor elkaar.

Onze seculiere tijd heeft niets met de eerste drie geboden (die betrekking hebben op God) en kan zich wel in meerdere of mindere mate vinden in de overige geboden. Inderdaad, in meer of mindere mate, want je ziet zaken verschuiven. ‘Gij zult niet doden’, maar we maken graag een uitzondering voor het ongeboren kind of voor de kwetsbare oudere, om maar een voorbeeld te noemen. Als God uit beeld is verdwenen, is ook het ijkpunt uit beeld verdwenen. De toevallige meerderheid in het parlement beslist dan wat goed en kwaad is, wat geoorloofd is en wat niet. En bij een volgend parlement is wat nu ondeugdelijk is ineens geen kwaad meer. We zijn het besef verloren dat moraal, dat goed en kwaad, geen uitvinding is van mensen, maar iets dat ons gegeven is, wat we ontdekt hebben. Zoals de zwaartekracht geen uitvinding van mensen is, maar een ontdekking van hoe de werkelijkheid in elkaar steekt. Zoals ook wiskunde geen uitvinding is van geleerden; geleerden hebben ontdekt dat twee plus drie vijf is, onafhankelijk van hoeveel mensen dit accepteren of afwijzen.

Ondanks spectaculaire vooruitgang op gebied van wetenschap en techniek gaat de moraal er bepaald niet op vooruit. Een typisch christelijk aspect is de zorg voor de gemeenschap, voor de ander die in de problemen zit. Waar christendom verdwijnt, viert het individualisme hoogtij. Dan bepaalt ook ieder voor zich wat goed en kwaad is, want er zijn geen gemeenschappelijke waarden meer. Ai ai ai, dan komt de een tegenóver de ander te staan, daar gaat het goed mis.

De mens is altijd al immoreel geweest. Het begin al met Kain en Abel, en het hield nooit meer op. Kijk naar geschiedenisboeken tot op de dag van vandaag toe. Maar er was wel één ding: ze wisten dat het niet goed was. En dat is dan weer wel goed. Dan is er kans op inkeer, op verbetering. Maar in een tijd als de onze waar iedereen zélf wel uitmaakt wat goed en kwaad is, waar er geen ijkpunt meer is, geen maatstaf die voor iedereen geldt, dan zijn we een stuk slechter af.

En dan nog iets: daar waar God uit beeld is verdwenen, is ook geen plaats meer voor vergeving. Vergeving is een typisch christelijk begrip. Als je zelf om vergeving vraagt omdat je beseft dat je tekortgeschoten bent, dat maakt je milder voor andermans tekortkomingen. Ik merk dat in onze seculiere wereld geen plaats meer is voor vergeving. Wat blijft er dan over: de beschuldigende vinger. Martin Luther King vroeg destijds aandacht voor ongerechtigheid, voor rassendiscriminatie. Maar hij vroeg ook nadrukkelijk aandacht voor vergeving. Dat is het verschil met de Black Lives Matter beweging. Daar is geen plaats voor vergeving, maar alleen voor schuld.  Als onrecht begaan is is het terecht dat men gerechtigheid eist. Denk aan Me Too en George Floyd. Maar als er geen plaats is voor vergeving, leidt het uitsluitend tot oog om oog, tot geweld, tot ‘je zult er voor boeten!’ Ik schrok deze week van president Joe Biden. In een persconferentie naar aanleiding van de aanslag in Afghanistan waarbij diverse Amerikanen om het leven kwamen: “Amerika zal dit niet vergeven….”. Letterlijk genadeloos. Oog om oog, tand om tand.

Je ziet het bij Cancel Culture: naming and shaming. Afwijkende meningen worden niet geduld. Slachtoffers zijn de nieuwe helden. Vergeving wordt zelfs gezien als onrecht. Ja, er zijn slachtoffers. Denk aan holocaust, denk aan de slavernij. Benoem dat en blijf het in herinnering roepen. Maar het slaat nu volledig door. Jouw situatie is altijd de schuld van een ander. Als je je beledigd voelt zal er iemand moeten boeten, ook al was er geen enkele intentie tot belediging. Kijk naar social media waar iedereen de schuld geeft aan iedereen en nooit de hand in eigen boezem steekt. Maar dan ook helemaal nooit.

Heeft de secularisatie hier mee te maken? Wel degelijk. Waar God uit beeld verdwijnt, verdwijnt niet het moralisme, maar wordt het honderd keer erger. Je moet woke zijn, anders deug je niet. Je moet een regenboogvlag ophangen, anders deug je niet. Je moet je kinderen voorhouden dat ze zelf kunnen kiezen of ze een jongetje of een meisje zijn, anders deug je niet. Je moet politiek correct zijn, anders deug je niet. Je moet…..

A correction would be welcome (english version of previous blog)

You can resolve a conflict or tension in two ways: through dialogue, and by silencing one of the two parties. Pope Benedict chose the first (Summorum Pontificum) resulting in the peaceful coexistence of the traditional Mass alongside the novus ordo. Pope Francis chose the second option resulting in the end of peaceful coexistence (the old Mass is terminated), but it does not appear to be the end of the conflict either. (Nu the way, I don't think there was a conflict at all; the two forms of the Latin liturgy can coexist just fine.)

What, in fact, is the case? The Pope, by his motu proprio, places the Church in a great dilemma. After all, the Latin Mass (which Francis wants to put an end to) stands in an organic continuity of centuries. Benedict was very clear on this: what used to be holy cannot suddenly no longer be holy. This is the leitmotiv of his Summorum Pontificum. His starting point was not to please PiusX fraternities, nor to keep the faithful who had a preference for the Old Mass within the Roman Catholic Church, but to safeguard the liturgical heritage of the Church. Indeed, the liturgy derives its legitimacy from the continuity of its tradition. The Latin ordo can boast of more than eighteen centuries of history. It is as Pope Benedict said, "A rite that for centuries was considered the way to holiness cannot suddenly be considered a danger, especially if the faith expressed in it is still considered valid."

The novus ordo has a history of barely fifty years. And what is more, it was hastily put together by Bugnini et al. The documents of Vatican II (Sacrosanctum Concilium) also do not in any way show that the intention was to put the Traditional Mass down.

Benedict, through Summorum Pontificum, had succeeded in saving the New Mass despite the lack of continuity of tradition and thus saving both missals. But Pope Francis has now (Traditionis Custodes) harked back to the time before Summorum Pontificum and put an end to the peaceful coexistence of both ordos, leaving only one ordo which, given its sweeping changes, represents a break with liturgical tradition rather than continuity.

The big question remains: why? It does not serve unity in any way, quite the opposite. Bishops do not know what to do. They are now faced with a devilish dilemma: Do I act as a custodian of tradition? Or do I obey the Pope, thereby destroying tradition? Recent reports  indicate that bishops are being generous, actually in violation of the motu proprio, but this is a disciplinary document and not a doctrinal one,which allows bishops to grant dispensation if they consider it conducive to the spiritual good (canon 87 Code of Canon Law).

It would be desirable if a correction to Traditionis Custodes would come, given its ambiguities and contradictions. This is already the case in the very first article of the motu proprio in which the pope posits the proposition that there is only one form ('the unique expression') of the lex orandi of the Roman Rite. This is strange when you consider that not so long ago Pope Francis himself promoted the missal "Divine Worship" (as a concession to Anglicans joining the RC Church), which is thus also part of the Roman Rite. Has that now also been implicitly abolished? On top of that, last year the Pope approved a number of new prefaces for the Old Mass, thus confirming that the Old Mass belongs to the Roman Rite.

It remains a curious phenomenon: a pope declaring war on some of his own faithful. In the same month that Pope Francis is praising James Martin's rainbow liturgy to the skies, he wants to get rid of the Mass that has been an expression of the Catholic faith for centuries. Perhaps he doesn't like large families ("they don't have to breed like rabbits"), perhaps he's not keen on priestly vocations, nor is he keen on full churches (which makes the empty rainbow churches look even emptier than they already are....).

+Rob Mutsaerts

Een correctie zou wenselijk zijn.

Een conflict of spanning kun je op twee manieren oplossen: door middel van dialoog en door één van de twee partijen het zwijgen op te leggen. Paus Benedictus koos voor het eerste (Summorum Pontificum) met als resultaat een vreedzame coëxistentie van de traditionele mis naast de novus ordo. Paus Franciscus heeft voor de tweede optie gekozen met als resultaat het einde van de vreedzame coëxistentie (de oude mis wordt getermineerd), maar het blijkt ook niet het einde van het conflict te zijn. (Overigens was er volgens mij niet eens een conflict; de beide vormen van de Latijnse liturgie kunnen prima naast elkaar bestaan).

Wat is namelijk het geval? De paus plaatst de Kerk door zijn motu proprio voor een groot dilemma. Immers de Latijnse mis (waaraan Franciscus een einde wil maken) staat in een organische continuïteit van eeuwen. Benedictus was hier zeer helder in: wat vroeger heilig was, kan niet ineens niet meer heilig zijn. Dat is dan ook het leitmotiv van diens Summorum Pontificum. Zijn uitgangspunt was niet het pleasen van PiusX-gemeenschappen, evenmin het binnen de RK Kerk houden van gelovigen die een voorkeur hadden voor de Oude mis, maar het veilig stellen van het liturgisch erfgoed van de Kerk. De liturgie ontleent namelijk haar legitimiteit aan de continuïteit van haar traditie. De Latijnse ordo kan bogen op meer dan achttien eeuwen geschiedenis. Het is zoals paus Benedictus zei: “Een ritus die eeuwenlang gold als weg naar heiligheid, kan niet plotseling als een gevaar beschouwd worden, zeker niet als het geloof dat daarin tot uiting komt nog steeds als geldig wordt beschouwd”.

De novus ordo kent een geschiedenis van nauwelijks vijftig jaar. Daarbij komt nog dat deze haastig in elkaar gezet is door Bugnini c.s. Uit de documenten van Vaticanum II (Sacrosanctum Concilium) blijkt ook geenszins dat het de bedoeling was de Traditionele mis buiten werking te stellen.

Benedictus was er middels Summorum Pontificum in geslaagd ondanks gebrek aan continuïteit van traditie de Nieuwe mis te redden en zodoende beide missalen te sauveren. Maar paus Franciscus heeft nu (Traditionis Custodes) teruggegrepen op de tijd vóór Summorum Pontificum en een einde gemaakt aan het vreedzaam naast elkaar bestaan van beide ordo’s, waardoor er nu slechts één ordo resteert die gezien haar ingrijpende wijzigingen veeleer een breuk met de liturgische traditie betekent dan dat zij continuïteit vertoont.

De grote vraag blijft: waarom? Het dient de eenheid op geen enkele manier, integendeel. Bisschoppen weten zich er geen raad mee. Zij staan nu voor een duivels dilemma: stel ik mij op als hoeder van de traditie? Of gehoorzaam ik aan de paus waardoor ik de traditie teniet doe? De berichten tot op heden duiden erop dat bisschoppen zich ruimhartig opstellen, eigenlijk strijdig met het motu proprio, maar dit is een disciplinair schrijven en geen leerstellig document, hetgeen bisschoppen mogelijkheden tot dispensatie biedt als zij dit voor het geestelijk welzijn bevorderlijk achten (canon 87 CIC).

Het zou wenselijk zijn als er een correctie komt op Traditionis Custodes gezien de onduidelijkheden en tegenstrijdigheden. Dat is al het geval in het allereerste artikel van het motu proprio waarin de paus de stelling poneert dat er slechts één vorm (‘the unique expression’) van de  lex orandi van de Romeinse Ritus is. Dat is vreemd wanneer je bedenkt dat paus Franciscus zelf nog niet zolang geleden het missaal “Divine Worship” gepromulgeerd heeft (als tegemoetkoming aan Anglicanen die toetraden tot de RK Kerk), die dus ook deel uitmaakt van de Romeinse Ritus. Is die nu ook impliciet afgeschaft? Daar komt nog bij dat de paus vorig jaar een aantal nieuwe prefaties voor de Oude mis heeft goedgekeurd, daarmee bevestigend dat de Oude mis tot de (buitengewone vorm van de) Romeinse Ritus behoort.

Het blijft een merkwaardig fenomeen: een paus die een deel van zijn eigen gelovigen de oorlog verklaart. In dezelfde maand dat paus Franciscus de regenboogliturgie van James Martin de hemel in prijst, wil hij af van de mis die eeuwenlang uitdrukking is van het katholieke geloof. Misschien houdt hij niet van grote gezinnen (“they don’t have to breed like rabbits”), zit hij misschien ook niet te wachten op priesterroepingen, en ook niet op volle kerken (waardoor de lege regenboogkerken nog leger lijken dan ze al zijn….).

+Rob Mutsaerts