In de vergaderingen van de Amazone-synode is veel gezegd. Nu is er de exhortatie van paus Franciscus en wat blijkt: er is niets opgelost. De paus heeft dromen. De Synodale Weg die de Duitse Kerk nu bewandelt zal tot eenzelfde conclusie leiden. Het zal weinig bijdragen aan het gezond maken van de Kerk in Duitsland. Waarom? Omdat de gestelde diagnose niet juist is en derhalve het voorgestelde medicijn niet tot gezondmaking leidt.
Wat is het geval. De diagnose luidt dat de Kerk in de misbruikcrisis systematisch tekort geschoten is. Het voorgestelde medicijn: een radicale verandering van structuur en leer. Dan wordt de Kerk weer geloofwaardig. Men vergeet dat al lang voor de misbruikcrisis de gelovigen wegliepen. Niet het schandalig misbruik heeft mensen de Kerk de rug doen toekeren, maar de secularisering van de Kerk door haarzelf doorgevoerd. De zucht naar vernieuwing niet op basis van het evangelie, maar op basis van seculiere opvattingen. Al doende werd de Kerk getransformeerd tot een service- instituut, alwaar God nog nauwelijks aan bod komt. Het geloof zou mens en maatschappij moeten uitdagen tot verandering. In plaats daarvan putte men zich uit in pogingen de Kerk aan te passen aan de maatschappij. God kreeg de status van brandweerman: fijn dat hij er is, maar je hoopt dat je hem niet nodig hebt.
De Synodale Weg is gemodelleerd naar het seculiere politieke model: de meerderheid bepaalt de geloofsinhoud. Het wordt gebracht als “een geestelijk experiment met een open einde”. Dat doet mij denken aan het scheikundelokaal van mijn middelbare school. Explosies waren nooit uitgesloten. Je zou denken dat het R.K. Geloofsgoed het uitgangspunt zou moeten zijn, maar nee, “betrokkenheid” en “het onvoorstelbare denken” (E.Tiefensee, pr) zijn de gebezigde mantra’s. Of wat te denken van deze uitspraak: “Sociologische argumenten dienen voorop te staan; pas dan komen theologie en traditie aan bod” (bisschop Gerber). Als dan ook nog de kreet van theologe Dorothea Sattler “Wie kan zeggen dat hij Gods wil kent” op applaus kan rekenen, en aartsbisschop Stefan He$e zich distantieert van de kathechismus (“Van boven in plaats van op ooghoogte”) zakt mij de moed in de schoenen.
Ondertussen hebben Kardinaal Sarah en paus Benedictus zich uitgesproken over de betekenis en waarde van het celibaat. Opvallend genoeg zijn het wederom de voorvechters van openheid en dialoog die hen de mond willen snoeren. En paus Franciscus doet er het zwijgen toe over deze kwestie.
Maar goed, even terug naar de aanleiding voor de Synodale Weg. Het misbruikschandaal met als gevolg het verloren vertrouwen. Hoe komen we tot herstel? De voorgestelde thema’s zijn het opheffen van het verplichte celibaat, priesterschap voor gehuwde mannen, diaconaatswijding voor vrouwen, verandering van de kerkelijke seksuele moraal en clericalisme. Probleem is evenwel dat geen enkel onderzoek causale verbanden aanwijst tussen misbruik en deze items. Misbruiksstudies hebben van alles aan het licht gebracht, maar geen valide causaliteit-analyse. Vandaar dat een vergelijkend onderzoek naar misbruik in andere instituties ontbreken. Maar ook de innerlijke logica ontbreekt. Een van de aanbevelingen betreft de verandering van de seksuele moraal van de Kerk onder verwijzing naar de moderne stand van zaken van wetenschapstudies inzake seksualiteit. Weten zij dan niet dat moraal en medische wetenschap twee verschillende zaken zijn? Opvallend is ook dat het feit dat de overgrote meerderheid van de slachtoffers jongens betreft. Een aanbeveling om homoseksualiteit binnen de clerus eens te onderzoeken ontbreekt geheel. Men haast zich onbeargumenteerd te zeggen dat dit geen risicofactor is. Er is geen bewijs voor. Dat klopt; het is immers niet onderzocht.
Ondertussen is helaas duidelijk geworden dat misbruikaantallen in sport en onderwijs niet onderdoen voor de Kerk. Het lijkt mij dat je hieruit mag concluderen dat preventie niet gezocht moet worden in typisch kerkelijke thema’s zoals het celibaat en kerkelijke moraal. Het lijkt erop dat de aanbevelingen een weergave zijn van de eigen agenda van de deelnemers. Laat ik mijn grote held Chesterton nog maar eens citeren. “Mensen zijn de weg kwijt. Dat is niet zo erg, de mensen zijn altijd de weg kwijt geweest. Probleem nu is dat ze het adres kwijt zijn”.