Een wereld die niet langer het schone, het goede en het ware kan beamen heeft de waarheid ten grave gedragen. Ja, computers braken weliswaar foutloos exacte getallen uit, maar je kunt er geen conclusies meer aan verbinden, althans ze boeien niemand meer. De waarheid heeft haar schittering verloren (veritatis splendor). Niets is meer waar voor iedereen, iedereen heeft zijn eigen waarheid. Zie hier het recept voor ultieme leegheid. Met regelmaat hoor ik van mentoren van middelbare scholieren dat hun leerlingen lijden aan somberheid, depressie, leegheid, lusteloosheid en gebrek aan perspectief. Ik heb met ze te doen.
Bij gebrek aan betekenis en doel resteert alleen nog maar plicht, maar het is wel een nutteloos plichtsbesef. Want waartoe leidt het? Ik vind het niet vreemd dat jongeren van het ene naar het andere exces hoppen. Comazuipen is inmiddels niet meer heftig genoeg. De enige remedie die een seculiere regering weet te bedenken is nog meer regels, contrôles en boetes. Ja, dat is nodig maar het lost niks op. Er verandert niets door. De Traditie kende nog de ‘juiste maat’. Het beschermde tegen al te sterke impulsen en verlangens. Maar ‘wie ben jij om mij te zeggen wat ik moet doen’ is het nieuwe devies. Maar wat betekenen onbegrensde verlangens? Een onbegrensd voetbalveld - zonder zij- en achterlijnen - maakt voetballen juist onmogelijk. Verlangens die niet beteugeld mogen worden zijn onvervulbaar. Een drankje drinken is aangenaam; onbeperkt drinken leidt onvermijdelijk tot een kater of erger. Afleidingen vullen wel de tijd, maar niet de leegte.
De jonge Kerk liet een perspectief zien. Zij wilden geen grip hebben op het leven, maar waren door Iemand gegrepen: de persoon Jezus van Nazareth die zij in levende lijve hadden ontmoet. Toen anderen zagen hoe zij met elkaar, maar ook met wildvreemden omgingen - waarom zou je je bekommeren om vreemden? - begrepen ze dit niet, maar waren er wel door gegrepen. De jonge Kerk had geen strategisch plan en evenmin een geoliede structuur, en toch was het succesvol. De Kerk groeide niet als gevolg van een doelbewuste beleidsplan, maar als gevolg van het feit dat het geloof overtuigend zichtbaar was in het leven van christenen en de kerkelijke gemeenschap. Wat zij verkondigden stemde overeen met hun handel en wandel. Dit is de enige manier waarop de heilige Geest werkzaam kan zijn. Niemand interesseert zich voor een geloof dat alleen als een hoogstaand ideaal verkondigd wordt. Dat is louter abstract. Het is als een handleiding zonder bijbehorend apparaat. Het zijn dan ook doorgaans de heiligen die een ommekeer teweeg brachten. Zij lieten zien dat hetgeen zij verkondigden mogelijk en waar is.
De moderne mens ziet alleen zichzelf als bron van weten en kennen. Sinds eind jaren ‘60 heeft de Kerk zich sterk aangepast aan de seculiere wereld en juist daardoor haar eigen geloofwaardigheid ondergraven en haar overbodigheid gestimuleerd. Kijk naar destijds het drama Noordwijkerhout. Kijk naar het synodale proces dat nu gaande is in Duitsland. Wie heeft het nog over het zielenheil? Het was nota bene een atheïst die mij erop wees hoe liefdeloos dat is: “Julie geloven toch in een weg die voert naar het eeuwig geluk en in een weg die voert naar de eeuwige ondergang? Waarom spreekt niemand daarover? Hoe ongelooflijk liefdeloos!”. Onze atheïstische vriend heeft volkomen gelijk. Hij heeft het begrepen.
Wat heeft een encycliek als Fratelli Tutti voor zin als ze elkaar in het Vaticaan zelf het kot uitvechten? Hoe geloofwaardig is dat? Wat heeft een rapport voor zin als de voornaamste conclusie is dat jou geen blaam treft? Is het vreemd dat de Kerk in het Westen een enorm verval laat zien? Is dat erg? Ja, maar toch, de Kerk zoals die nu is kan mij niet snel genoeg uitdoven. Beter opnieuw beginnen zoals eens de jonge Kerk, dan eindeloos aanmodderen tot, ja tot wat? De toekomst van de Kerk is afhankelijk van heiligen. Dat is altijd zo geweest. De Kerk zal uiteindelijk overleven. Dat is ook altijd zo geweest. Ze zal klein zijn. Het zal een Kerk zijn op basis van een persoonlijke beslissing. Zij zal het sacrale weer centraal stellen. Niet het milieu, niet de global economy, maar Jezus Christus. Nee, ik pleit niet voor een exclusieve Kerk, wel voor back to basics. Ik voel wel wat voor Rod Dreher’s ‘Benedict Option’: tijdelijk terugtrekken om te herbronnen om vervolgens innerlijk gesterkt terug te komen. Het zal de geloofwaardigheid ten goede komen.